Yerinde Dönüşümden Yararlanabilecek Yapılar: Hasar Durumları ve Kriterler

Türkiye genelinde uygulanan Yerinde Dönüşüm Projesi, deprem gibi doğal afetler sonucunda zarar gören yapıların yeniden inşa edilmesini veya güçlendirilmesini hedefleyen bir projedir. Bu projeden yararlanabilecek yapılar, belirli hasar durumlarına göre tespit edilmektedir. Hasar durumu, yapının güvenli olup olmadığını ve dönüşüm sürecine dahil edilip edilemeyeceğini belirleyen en önemli faktörlerden biridir. Bu yazıda, hangi yapıların yerinde dönüşümden faydalanabileceği ve hasar tespit kriterleri üzerinde duracağız.

Yerinde Dönüşümden Yararlanabilecek Yapılar

Yerinde Dönüşüm Projesi'nden yararlanabilecek yapılar, hasar durumlarına göre sınıflandırılmaktadır. Bu sınıflandırma, bir binanın yerinde dönüşüm projesine dahil edilip edilmeyeceğini belirler. Projeye dahil edilen yapılar genellikle deprem ve diğer doğal afetler sonucunda hasar görmüş binalardır. Bu binalar, devlet tarafından yapılan hasar tespit çalışmalarına göre farklı kategorilere ayrılmaktadır:

• Yıkık Yapılar: Bu kategori, tamamen yıkılmış ve kullanılamaz hale gelmiş binaları kapsar. Yıkık durumdaki yapılar, güvenlik riskleri nedeniyle yerinde dönüşüm kapsamında yeniden inşa edilmeye uygundur.


• Ağır Hasarlı Yapılar: Ağır hasarlı olarak tespit edilen binalar, büyük yapısal sorunlar içerir ve bu binaların kullanılması güvenli değildir. Bu yapılar da yerinde dönüşüm kapsamında tamamen yıkılarak yeniden inşa edilmelidir. Ağır hasarlı yapıların ayakta kalması durumunda bile güçlendirme ile güvenli hale getirilmesi çoğunlukla mümkün değildir, bu nedenle yıkım ve yeniden inşa en uygun çözümdür.


• Orta Hasarlı Yapılar: Orta hasarlı yapılar, belirli onarım ve güçlendirme çalışmalarıyla yeniden kullanılabilir hale getirilebilecek yapılar olarak değerlendirilir. Bu tür yapılar, tamamen yıkılmadan, yerinde dönüşüm kapsamında güçlendirme veya onarım işlemleriyle projeye dahil edilebilir. Ancak bu süreçte yapının yeniden kullanılabilir olup olmadığının kesinleşmesi için mühendislik incelemeleri yapılmalıdır.

Hasar Durumlarına Göre Tespit Kriterleri

Yerinde dönüşüm sürecinde hangi yapıların dönüşümden yararlanacağına dair en önemli kriter, hasar tespiti sürecidir. Bu süreç, yetkili kurumlar tarafından yapılan detaylı teknik incelemelerle belirlenir. Hasar tespiti yapılırken dikkat edilen başlıca faktörler şunlardır:

• Yapısal Güvenlik: Yapının temel ve taşıyıcı sistemlerinde meydana gelen hasarlar, binanın güvenli olup olmadığını belirleyen en önemli faktördür. Temel, kolon, kiriş gibi taşıyıcı unsurlarda ciddi hasar bulunan yapılar, genellikle ağır hasarlı veya yıkık olarak sınıflandırılır.


• Duvar ve Çatlak İncelemeleri: Duvarlarda oluşan büyük çatlaklar, yapının güvenli olmadığına işaret edebilir. Bu tür hasarlar, özellikle ağır veya orta hasarlı binalarda sıkça rastlanır.


• Zemin Durumu: Yapının inşa edildiği zeminde meydana gelen kaymalar veya zemin çöküntüleri, binanın hasar derecesini etkileyen önemli unsurlardan biridir. Zemin kaynaklı sorunlar, genellikle yapının yıkılmasına veya ağır hasarlı olarak sınıflandırılmasına yol açar.

Yerinde Dönüşüm ve Hasar Tespit Süreci

Yerinde Dönüşüm Projesi'ne dahil edilecek yapıların hasar tespiti süreci, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yürütülmektedir. Bu süreçte, yetkili teknik ekipler yapıları inceleyerek hasar durumu raporu hazırlar. Rapor sonucunda yapıların yıkık, ağır hasarlı veya orta hasarlı olarak sınıflandırılması yapılır ve bu sınıflandırmaya göre hangi yapıların dönüşüm projesine dahil edileceğine karar verilir.

Hasar tespit raporlarının ardından, ağır ve orta hasarlı yapı sahipleri, devletin sunduğu maddi destekler ve kira yardımları gibi teşviklerden yararlanarak dönüşüm sürecine dahil olabilir. Bu süreçte, yerinde dönüşüm projeleri kapsamında binaların yıkılıp yeniden inşa edilmesi ya da güçlendirme çalışmalarıyla güvenli hale getirilmesi sağlanır.

Sonuç

Yerinde Dönüşüm Projesi, deprem ve doğal afetler sonucunda hasar gören binaların güvenli ve modern standartlara uygun bir şekilde yeniden inşa edilmesi veya onarılmasını hedeflemektedir. Bu süreçte, yıkık, ağır hasarlı ve orta hasarlı yapılar projeden yararlanabilmekte, devlet tarafından sağlanan desteklerle dönüşüm sürecine katılım sağlanmaktadır. Hasar tespiti ve sınıflandırma süreçleri, yerinde dönüşümün hangi binalar için geçerli olacağını belirleyen en önemli adımlardan biridir. Bu nedenle, yerinde dönüşüm projelerine dahil olacak binaların güvenliği ve dayanıklılığı için detaylı teknik incelemelerin yapılması şarttır.